ilköğretim Çocukları için Yazım Klavuzu

Sevgili öğrenciler, insanlar arasında iletişimi Dilin en önemli işlevi, sağlamasıdır. Düşüncelerimizi, isteklerimizi, duygularımızı dil aracılığıyla diğer insanlara aktarırız. Bu aktarma, konuşma yoluyla olabildiği gibi yazı yoluyla da olabilir. Konuşmamızın anlaşılabilir olması için kelimeleri yerli yerinde kullanmamız, sesleri doğru çıkarmamız nasıl gerekliyse, yazdıklarımızın anlaşılabilir olması için de dilimizin yazı kurallarına uymamız gerekir.Bir dilin belirli kutallarla yazıya geçirilmesi yazım (imla) olarak adlandırılır. Harflerin, kelimelerin, bağlaçların ve eklerin doğru yazılması, noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması, kısaltmaların kurallara bağlanması yazımı ilgilendiren konulardır.

Yazımın temel malzemesi, harflerdir. Bugün kullanmakta ol- duğumuz yeni Türk harflerini, ulu önder Atatürk'ün Yazı Devri- mi'ne borçluyuz. Türkiye Büyük Millet Meclisinin I Kasım 1928 günü yaptığı toplantıda Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun ile alfabemizi oluşturan harfler kabul edilmiştir. Türkçeye en uygun alfabe olan yeni Türk harfleri, Latin yazısı esas alınarak oluşturulmuştur.

Dil konusundaki çalışmaların sürekli olması düşüncesiyle yüce Atatürk'ün isteği doğrultusunda 12 Temnuız 1932 günü Türk Dil Kurumu kurulmuştur. Kurumun çalışma alanlarını el yazısıyla yazdığı ilkeler ve çizelge ile ortaya koyan Atatürk'ün üzerinde önemle durduğu dil konularının başında yazım gelmekteydi. Çünkü dil birliğinin temel koşulu, yazı dilibirliğinin sağlanmasıdır. Hiç kuşkusuz, yazı dili birliği de yazımda birliğin sağlanmasıyla mümkündür. Türk yazı geleneğinin oluşmasında ve gelişmesinde Türk Dil Kurumu daima belirleyici ve yönlendirici konumda olmuştur. Türk Dil Kurumu bu sorumluluğun bir gereği olarak yazım sorunlarını görüşmek ve yazımda birliği sağlamak amacıyla 2003 yılında bir toplantı düzenlemişti. Toplantıya Millî Eğitim Bakanlığından, Kültür Bakanlığından, çeşitli kurumlardan temsilciler, üniversitelerimizden bilim adamları ve konu ile ilgili diğer kurum ve kuruluşlar çağrılmıştı. İki gün süren toplantının sonunda, ilköğretim öğrencilerine yönelik bir kılavuz hazırlama kararı alındı. Bu amaçla Kurumumuzda oluşturulan İmla Kılavuzu Çalışma Grubu, MEB Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığından temsilcilerin de katılımıyla, ilköğretim için kılavuz hazırlama çalışmasına başladı.

Çalışma grubu, bu kılavuzu hazırlarken yazımda tartışmalı noktalardan bazılarını da ele aldı. Gelenekleşmiş, yaygınlaşmış birtakım yazılış biçimlerinin benimsenmesi ve hazırlanacak kılavuza alınması yolunda karara varan çalışma grubu elinizdeki kılavuzu hazırladı.

İlköğretim Okulları İçin Yazım Kılavuzu, "Yazım Kuralları" ve "Genel Dizin” bölümlerinden oluşmaktadır.

Kuralların anlatımının sizlerin kavrayabileceği düzeyde ol- maşına dikkat edilmiş, açıklamalarda Türkçe dersinde yararlı olacak bilgilere de yer verilmiştir. Bu kılavuzu kullanan öğrencilerimizin yalnızca Genel Dizin bölümünden yararlanmakla kalmamalarını, kurallar bölümünü de okumalarını salik veririz. Yazım Kuralları bölümündeki uyarılar, yanlış anlamaları ve sık yapılan yanlışları önleyici bilgiler İçermektedir. Bu bakımdan uyarılara da dikkat edilmesi gerekmektedir.

Genel Dizin'de, yazımları aynı olan sözleri birbirinden ayırmak veya özel ad olduğunu belirtmek üzere bazı kelimelerin yanında yay ayraç içinde açıklamalar verilmiştir: hal, -li (pazar yeri), hâl, -li (durum); Çavuldur (Türk boyu), Doğu beyazıt (ilçe), Demirkazık (yıldız).

Ek almaları durumunda bazı kelimelerin sonlarında birtakım ses olayları görülebilmektedir. Ağaç, kâğıt, kavak gibi kelimeler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında sonlarındaki ünsüz yumuşamaktadır: ağacı, kâğıdı, kavağı... Bazı kelimelerin son hecelerindeki ünlüler de düşebilmektedir: gönlü, zikri, ağzı. Bütün bu değişmeler dizinde ağaç,-cı; gönül,-nlü biçiminde gösterilmiştir. Eklerle kullanılırken değişime uğramayan kelimeler için herhangi bir açıklamaya gerek duyulmamıştır. Söz gelişi hukuk sözü dizinde yalnızca hukuk biçiminde yer almaktadır. Bu durum -u eki getirildiğinde kelimenin hukuku biçiminde kullanılması gerektiğini gösterir. son hecesinde kalın ünlü Bazı alıntı kelimeler, bulundurmasına karşılık ince ünlülü ek alır. Bu durumdaki kelimeler ek almış biçimleriyle dizinde gösterilmiştir: kalp,-bi; saat,-ti; kontrol, -lü. İsim tamlaması yapısındaki birleşik kelimeler ek alırken araya bir n sesi girer: kaynanadilini, dereotunu... Yapısı kalıplaşan bu tür birleşik kelimelerin çok azında n yardımcı sesi yerine y yardımcı sesi bulunur: onbaşıyı, yüzbaşıyı... Bu tür kelimeler Genel Dizin'de onbaşı, -yı biçimde gösterilmiştir. Bu biçimde gösterilmeyen kelimelerin, ekleri n yardımcı ses aracılığıyla aldığı unutulmamalıdır. İsim tamlaması yapısındaki yer adlarının aldığı ek de Genel Dizin'de gösterilmiştir: