1834-1835 Akhisar Nüfus Defteri (BOA. NFS. D. 2821/H. 1250)

Akhisar'ın bugünü bir gelişme ve başarı örneği olarak ele alınabilir. Hem şehircilik hem de ekonomik yönden Türkiye'nin önde gelen kentlerinden biri olma özelliği, muhakkak Akhisarlının çabaları ile gerçekleşmiştir. O halde Akhisarlı kimdir? İşte bu sorunun cevabını ancak tarih bilimi verebilir. Dünyada ve ülkemizde genellikle siyasi veya magazin içerikli tarih bilgisi gündem oluşturmakta; tarihin sosyal görüntüsü ise çoğunlukla halka inemeyen akademik çalışmalarda kalmaktadır. Üstelik günümüzün baş döndürücü bir hız ile cereyan eden yaşam düzeni içinde, "Akhisarlı " veya "herhangi bir yerli ” olmak kolay değildir. Bunu başarmanın yegâne yolu İse "aidiyet” duygusunu geliştirmekten geçer. Akhisar'ın kent olarak tarihteki devamlılığı yani antik dönemlerden günümüze kadar hep var olması, bu yönde bir avantajdır. Oysa Akhisar'ın nüfus yapısı, Anadolu'nun pek çok yerleşiminde olduğu gibi, tarih boyunca sürekli değişken bir çizgi izlemiştir. İslâm öncesi dönemde çeşitli uygarlıklara tâbi halklar burada yaşamışken; Saruhanoğulları ve Osmanlılar döneminde buranın kadim ahalisi ile yeni gelen Müslüman-Türkler kaynaşarak yepyeni bir toplum inşa etmişlerdir. Bu yeni toplum da durağanlaşmamış sürekli değişmeye devam etmiştir. Özellikle 18. Yüzyıldan itibaren Ege adaları ve Mora Yarımadası'ndan gelen Rumlar Batı Anadolu'nun en verimli bölgelerine yerleşirken, Akhisar çevresi de bundan etkilenmiştir. Müteakiben 19. Yüzyılda Osmanlı Balkanları ile Kırım ve Kafkasya muhacirleri bölgenin yeni sakinleridir artık. Cumhuriyet döneminde de, Türk-Yunan nüfus mübadelesinde bölgenin Rum nüfusu gitmiş, yerine Yunanistan'dan gelen göçmenler iskân edilmiştir. Ardından ağırlıklı olarak Balkan göçmenleri gelmeye devam etmiş, Akhisar'ın merkezine ve köylerine yerleşmişlerdir. Kısacası Akhisar, sürekli insan çeken bir kent olmuştur.

Peki, nüfusu bu kadar değişen bir şehrin ahalisi, kendi köklerini niçin burada arasın ki? Soruyu bu şekilde sorduğumuzda bir fayda beklemek anlamsız olur. Atalar ne söylerse doğru söyler, mantığından hareketle, "Memleket, doğduğun değil, doyduğun yerdir demek ve ardından sorulması gereken esas soruyu eklemek lazım: "Nasıl bir kentin insanısın? Eğer bir kentin yerleşiklerine bu sorunun cevabını merak ettirir ve aratabilirsek, işte o zaman aidiyet duygusu kazandırmada ilk başarıyı yakalamış oluruz. Zira asırlardır bağrında bunca medeniyeti yeşertmiş; değişik dillerde, farklı dinlerden pek çok insanı doyurmuş, bir arada yaşatmış; her gelenden bir şey alarak, çorbasından, köftesine, düğününden cenazesine, giyiminden müziğine, şiirinden argosuna kadar sürekli yenileşen ama hep zenginleşen bir kültüre sahiptir Akhisar. Burada, "yerelde evrensel olmak” kolaydır. Öyle ise Akhisarlı olmak kıymetlidir.

Biz de, Akhisar Belediyesi için yürüttüğümüz "Akhisar'ın Yerel Tarihi Projesi ” kapsamındaki bu çalışma ile Akhisarlının nasıl bir yerde yaşadığını anlamasına bir katkı sağlama çabası içindeyiz. Kiminin aile lakabı, kiminin bizzat büyük büyük dedesi ama nihayetinde herkesin iki asır önceki hemşerisi bu kitabın içindedir.